Dzisiaj zapraszam Was na kolejny wpis z serii Geociekawostka. Kilka dni temu Tatrzański Park Narodowy opublikował najnowsze dane, które przyniosło tegoroczne liczenie kozic w Tatrach. Warto się jednak pochylić nie tylko nad samymi liczbami, ale także nad tym, jak takie liczenie przebiega, bo jest to szalenie ciekawe!
Kozica Tatrzańska – co to za zwierz?
Kozica Tatrzańska jest gatunkiem pod ochroną, także zabronione jest jakiekolwiek negatywne oddziaływanie na ich populację. Kozice mieszkają w Tatrach, powyżej górnej granicy lasu. Najczęściej można spotkać je na wysokościach 1500-2000 m n.p.m., ponieważ tam mogą znaleźć najwięcej roślinnego pożywienia. Kozice przebywają w stadach (kierdelach), które zazwyczaj liczą kilka-kilkanaście osobników. Ale w 2012 roku na Słowacji zaobserwowano nawet stado 70 osobników, także nie ma sztywnych reguł;)
Jak przebiega liczenie kozic w Tatrach?
Liczenie kozic w Tatrach odbywa się od 1957 roku, zawsze wspólnymi siłami obu parków narodowych: TPN i TANAP. Dlaczego? Ponieważ kozice nie znają granic i wiele z nich przekracza ją wielokrotnie w ciągu roku. Akcja prowadzona tylko w jednym państwie nie miałaby zupełnie sensu, a dane byłyby bardzo nieprecyzyjne. Co ciekawe, liczenie kozic w Tatrach to najstarszy monitoring przyrodniczy prowadzony przez dwa państwa równocześnie.
W ramach akcji dzieli się Tatry na sektory. W Tatrach Polskich zazwyczaj jest ich około 30, a w Słowackich – 60. Na każdy sektor przypada 2 pracowników parku, którzy wyposażeni są w specjalne karty, na których zapisują swoje obserwacje. Co jest zapisywane? Przede wszystkim liczba zauważonych osobników, czas i miejsce spotkania oraz kierunek przemieszczania się zwierząt. Jeśli jest to możliwe, zapisuje się także informacje o płci i przypuszczalnym wieku osobników.
Co ważne, na karcie zapisywane są tylko zauważone osobniki i nie bierze się pod uwagę spotkanych śladów.
Po powrocie z terenu dane są jeszcze sprawdzane i porównywane pomiędzy sąsiadującymi terenami, aby wyeliminować duble. Dlatego tak ważne jest dokładne notowanie czasu, miejsca i kierunku przemieszczania się zwierząt.
Kiedy odbywa się liczenie kozic w Tatrach?
Liczenie kozic w Tatrach odbywa się dwa razy do roku.
Pierwsze odbywa się na początku lata, kiedy przyrodnicy starają się oszacować populację przychówku, czyli młodych kozic. Drugie liczenie odbywa się na przełomie października i listopada. Jest to liczenie dwudniowe i obejmuje całą populację. To właśnie z tego liczenia pochodzą potem dane o liczbie osobników żyjących w Tatrach.
Skąd takie terminy? Wraz z nadejściem wiosny (marzec-kwiecień) na świecie pojawiają się młode osobniki. Liczenie na początku lata pozwala na możliwie precyzyjne określenie ich liczebności. Natomiast wraz z nadejściem jesieni zaczyna się krycie, więc zwierzęta są bardziej aktywne niż w poprzednich miesiącach.
Akcja nie ma konkretnie ustalonych dni i jest mocno zależna od pogody. Kilkukrotnie zdarzało się też, że liczenie w ogóle się nie odbyło, ponieważ nie pozwoliły na to warunki atmosferyczne.
Ile jest kozic w Tatrach?
Jak widzicie zmienność populacji kozicy w Tatrach jest dość duża. Po bardzo dużym spadku w latach 1990-2000, nastąpił na szczęście duży wzrost populacji. Powyższy wykres pokazuje wyniki od roku 1957, czyli od pierwszego liczenia, aż do 2016 roku. W ostatnich latach populacja kozic stale utrzymuje się na poziomie około 1200 osobników (dla całych Tatr).
A jak poszło liczenie kozic w Tatrach w tym roku (2021)?
Z informacji podanych przez TPN:
W czasie dwudniowego liczenia, 26–27 października, pogoda dopisała. Brak zachmurzenia, wiatru i temperatura nieco powyżej zera sprzyjały akcji. Po polskiej stronie zanotowano 314 kozic, w tym 35 capów, 60 kóz, 12 koźląt tegorocznych, 13 zeszłorocznych, 194 nie rozpoznanych co do płci i wieku. Po stronie słowackiej policzono 781 kozic, w tym 32 koźląt w pierwszym roku życia. Dla całych Tatr łączny wynik liczenia ustalono na 1095 kozic, w tym 44 młodych urodzonych tej wiosny (4% całej populacji).
Wyników liczenia nie należy brać dosłownie, choć podawane są z dokładnością do jednej sztuki. Błąd oszacowania nie jest znany i może znacznie przekraczać 10%. W tym roku wynik jest o 112 kozic wyższy w porównaniu do roku 2020, jednak niższy od rekordowego z 2018 roku (1431 kozic).
Edit z 2022 roku: akcja odbyła się 21 października. W całych Tatrach policzono 1222 kozice: 364 po polskiej stronie i 858 po słowackiej. 98 z nich to tegoroczne młode (8% populacji). Także wynik był o 127 kozice wyższy niż przed rokiem.
Co wpływa na populację kozic w Tatrach?
Na liczbę kozic podawaną co roku przez TPN i TANAP wpływa wiele czynników. Przede wszystkim liczenie kozic jest metodą stosunkowo mało dokładną i błąd może być nawet większy niż 10%. Ale z drugiej strony lepszej metody póki co nie mamy, więc trzeba docenić te dane, które mamy, nawet jeśli są mocno szacunkowe.
Co więcej, na populację kozicy tatrzańskiej ogromny wpływ mają warunki panujące w górach, a szczególnie długość zalegania pokrywy śnieżnej, jej wysokość oraz sama temperatura powietrza. Po długich, ciepłych latach obserwuje się przyrost populacji i jej lepszy stan zdrowia. Samice szybciej dochodzą do siebie po porodzie i wcześniej są gotowe na nową ciążę, a młode są dobrze odkarmione i zdecydowanie silniejsze. Natomiast po długiej i śnieżnej zimie populacja zazwyczaj zmniejsza się na skutek braków pożywienia oraz mniejszej przeżywalności młodych osobników.
Źródła:
“Impact of climate on the population dynamics of an alpine ungulate: a long-term study of the Tatra chamois Rupicapra rupicapra tatrica”, Ciach M., Pęksa Ł., International Journal of Biometeorology, wrzesień, 2018.
https://tpn.pl/nowosci/znamy-juz-wyniki-jesiennego-liczenia-kozic
